Akvaryumdaki balığınızın eğitimi için bazı hazırlıklar gerekecektir. Bunlar bir hedef çubuğu, balığın yapacağı hareketler için çeşitli dekorlar(içinden geçeceği halka veya benzeri birşey olabilir veya altından geçeceği herhangi altı boş birşey) birincil pekiştiriciyi vermek için ayrı bir çubuk. Şartlı pekiştirici olarak kullanmak için el feneri.
Balık içinde birincil pekiştirici olarak bütün hayvanlarda olduğu gibi yem kullanamız gerekir. Şartlı(ikincil) pekiştirici olarak da ışığı keskin ufak bir el feneri kullanabilirsiniz.
Eğitime başlamadan önce ilk yapmanız gereken şartlı pekiştriciyi klasik şartlanma ile balığınıza şartlandırmak olacaktır. Şartlı pekiştrici olarak el feneri kullanabilirsiniz. Bu clickerın köpeğe şartlandırılması ile aynıdır. Balığa şartlı pekiştirecin ardından hemen yemini vermeniz gerekir. Bunu ya hazırlayacağınız bir aparatla veya elinizle yapabilirsiniz, ya da yemi direk akvaryumun içine atabilirsiniz. Dikkat etmeniz gereken şartlı pekiştireçden hemen sonra vakit kaybetmeden balığın yemi alması, akvaryumda batan yemi aramamasıdır. Eğer büyük bir balık kullanıyorsanız bir çubuğun ucuna toplu iğne iliştirip, iğnenin ucuna da topak halinde olan yemlerden takıp balığa uzatarak verebilirsiniz. (iğnenin ucunu köreltip balığa batmasını önlemeniz gerekir.) Ya da gene bu topak yemlerden balığın önüne atabilirsiniz. Bu işlemi balık su yüzüne yakınken yaparsanız daha rahat olur balık yemi hemen alabilir.
Şartlı pekiştirici olarak el feneri kulanacaksanız el fenerini balığın üzerine doğru tutarak bir kere yakıp söndürün ve hemen ardından yukarıda anlatıldığı gibi yiyeceğini verin. Bu işlemi defalarca tekrar edin. Dikkat etmeniz gereken her ışık yanıp söndüğünde balığın 3-4 saniye içinde yemi alıp bitirmesidir. Işık yanıp söndükten sonra yemi akvaryuma atıyorsanız ve balık yemi alamıyorsa, attığınız yerde bulamıyorsa olmaz. Bunlara dikkat ederek bu çalışmayı balığın yem yeme zamanlarında tekrarlayın. Bir kaç gün bu şekilde çalıştıktan sonra balık artık el fenerinin ışığına şartlanmış olacaktır. Balığın el fenerinin ışığını rahatlıkla algılayabilmesi lazımdır. Onun için akvaryumunuzun durumuna göre akvaryumun kendi ışığını biraz loş yapmanız gerekebilir. El fenerinin ışığınıda balığın üzerine doğru yakın.
Eğitimin ikinci aşaması balığa hedef çubuğuna dokunmasını ve takip etmesini öğretmek olacaktır. Aynı hedef çubuğu köpekler için de kullanılır ve köpek bu çubukla tasma bağlanmadan, zorlanmadan yönlendirilir. Hedef çubuğu olarak akvaryumun boyuna uygun rahatlıkla her yerine uzatabileceğiniz bir çubuk kullanmanız ve çubuğun ucunu belirlemek için de bu kısmına açık renkli bir lastik takmanız uygun olur.
Hedef çubuğunuzu akvaryuma sokup balığın biraz önünde tuttuğunuz zaman balık merak edip mutlaka burnuyla ucuna dokunacaktır. Balık burnuyla çubuğun ucuna dokunduğu an el fenerinizi yakıp söndürün ve ardından yemi verin. Bu işlem aynı yukarıda balığı şartlı pekiştirciye şartlarken olduğu gibi yapılmalıdır. Hedef çubuğu balığın önüne tutulduğu ve balığın burnuyla ucuna dokunduğu zaman hemen ışık yakılıp söndürülmeli ve yem verilmelidir. Bu işlem rahatlıkla yapılmaya başlandığında bu sefer çubuk balıkdan biraz daha uzakda akvaryuma sokulmalı ve balığın gelip çubuğa dokunması beklenmelidir. Balık dokunduğu an ışık yakılıp söndürülüp yem verilmelidir. Balık bunu da rahatlıkla yapmaya başladıktan sonra balığa artık çubuğu takip etmesi öğretilebilir. Bu sefer çubuğu akvaryuma sokun ve balık dokunmak için geldiğinde yavaşca balıkdan uzaklaştırın ve balığın çubuğun peşinden gitmesine müsaade edin ve birden durun, balık gelip çubuğa dokununca tekrar ışığı yakıp söndürün ve yemi verin. Bu işlemi de balık rahatlıkla yapmaya başlayınca çubuğu biraz daha fazla süreyle ve değişik yönlerde gezdirerek balığın takip etmesini ve sonunda da dokunup ışık yanıp söndükten sonra yemi almasını sağlayın. Bütün bu çalışmalar sonunda balığınız artık hedef çubuğu ile yönlendirmeye hazır demekdir.
Hedef çubuğu ile yönlendirebildiğiniz balığınız için operant şartlanma kullanarak çeşitli davranışları yapma sıklığını arttırabilirsiniz. Eğer balığın kendi kendine yaptığı bir davranışı şartlı pekiştireç ile pekiştirdiğiniz zaman o davranışı balık yapmaya devam edecektir. Balığa da bir davranışı kendi isteğiyle yaptırmak için onu hedef çubuğu ile yönlendirmeniz gerekir.
Akvaryumdaki balığa yaptıracaklarınız sizin yaratıcılığınıza kalmıştır. Temel kuralları bilip uyguladıktan sonra bunları kendi yaratıcılığınız ile yönlendirip balığınızı eğitebilirsiniz. Bunlara bir kaç örnek balığı herhangi birşeyin altından veya içinden geçirmek, herhangi bir yere burnuyla dokundurmak olabilir. Balıklar renkleri gördükleri için renklerle alakalı olarak da bazı şeyleri öğretmeniz mümkündür.
Akvaryumunuzun içine balığın içinden geçebileceği bir halka veya tünel gibi bir şeyi yerleştirin. Hedef çubuğunuzu takip etmesini öğrenen balık halkanın yanına geldiği zaman hedef çubuğunu halkanın arkasından balığa gösterin balık çubuğa dokunmak için halkanın içinden geçmek zorunda kalacaktır. Balık halkadan geçer geçmez hedef çubuğunu çekin ve el fenerinizi yakıp söndürün ve hemen yemini verin. (Balığa hedef çubuğunu takip etmesini öğretirken balığın çubuğun ucuna dokunmasına müsaade ediyorduk. Burada buna müsade edilmeyecek ve balık halkadan geçtikten sonra hedef çubuğu balığın görüş alanından hemen çekilecektir.) Bu işlemi defalarca yapmaya devam edin. Bir müddet sonra balık halkadan geçildikce yemin geldiğini algılamaya başlıyacak ve devamlı halkadan geçmeye başlıyacaktır.
Bundan sonra artık balığı halkadan geçirmek için bir komutun eklenmesi gerekmekdedir.
Akvaryum balığına köpek de olduğu gibi sözcüklerle komut veremiyeceğimize göre ona cama vurarak bir sinyal verebiliriz. Balık halkadan geçmeden önce halkaya doğru yönlendiğinde halkanın yakınında olmak üzere cama iki kere tık tık vurmanız ve balık halkadan geçtikten sonra yemini vermeniz cama vurulan bu tık tık sesin balığa camdan geçmesi gerektiği uyarısının verilmesini sağlayacaktır. Bu işlemde yeteri kadar yapıldığında halka akvaryumun içinde iken cama tık tık olarak vurulması balığı halkadan geçirecektir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder